Temel hak ve hürriyetler. Temel hak ve özgürlükler. Temel hak ve hürriyetler nelerdir ? George Jellinek kimdir ? Jellinek sınıflandırması. Jellinek sınıflandırması nedir ? Negatif statü hakları nedir ? Pozitif statü hakları nedir ? Aktif statü hakları nedir ?
Temel hak ve hürriyetler son yüzyılda oldukça önemli bir konudur. Sürekli gelişim halinde olan toplum ve bireyin hak ve hürriyetlerinin belirlenmesi ve bunları sınıflandırılması devletin asli görevlerinden biridir diyebiliriz.
1851 yılında Almanya'da doğan George Jellinek, özellikle kamu hukukunda öne çıkan bir kişilik. Kamu avukatı olan George Jellinek'in yaklaşık 200 yıl önceki fikirleri, günümüz hukuk sistemlerinde göz ardı edilmeyen fikirlerdir. Başta ülkemiz olmak üzere birçok ülkede Jellinek'in fikirleri, hukuk fakültelerinde öğretilmektedir.
Hukuk fakültesi geçmişi olan herkesin bileceği üzere Anayasa Hukuku ve İnsan Hakları Hukuku derslerinde, hak ve hürriyetler konusu anlatırken, George Jellinek'ten bahsedilmemesi mümkün değildir. Başta da belirttiğim gibi hak ve hürriyetler oldukça önemli bir konudur ve toplum bu konu üzerine çalışmalarda bulunmuştur ve bulunmaya da devam etmektedir. Bu yazımda hak ve hürriyetler konusunu sadece Jellinek'in sınıflandırmasını yaparak anlatmak isterim. Jellinek'e göre temel hak ve hürriyetler üç ana gruba ayrılır. Şimdi bunların detaylarını görelim.
Negatif Statü Hakları (Negative status rights)
Jellinek'in yaptığı sınıflandırmanın ilk grubu negatif statü haklardır. Bir hakkın negatif statü hakkı olmasından bahsedebilmek için, o hakkın sağlanabilmesi için devletin herhangi bir şey yapmasına gerek yoktur. Burada devletin karışmaması yeterlidir. Bu tür haklara kişisel haklar da denmektedir.
Düşünce hürriyeti, konut dokunulmazlığı gibi haklar konuyu özümseyebilmek için örnek gösterilebilir. Bu hakları salt şekilde düşündüğünüz zaman bunların negatif statü grubuna girmesi elzemdir. Çünkü devletin düşünce hürriyetini, konut dokunulmazlığı sağlaması ancak bunlara müdahale etmemesi, dokunmaması üzerine oluşabilir.
Pozitif Statü Hakları (Possitive status rights)
Jellinek'in sınıflandırmasındaki ikinci grup pozitif statü haklarıdır. Bir hakkın pozitif statü hakkı olmasından bahsedebilmek için; devletin pozitif edimi, davranışı gerekmektir. Bu tarz haklar bireylere, bir araya gelerek kurdukları tüzel kişilik sahibi olan devletten yardım isteme, imkan oluşturulmasını talep etme gücü verir. Bireylerin isteme, talep etme gücü olduğu için bu haklara isteme hakları da denmektedir.
Sosyal güvenlik hakkı, çalışma hakkı gibi haklar bu gruba girmektedir. Bu tarz hakların sağlanabilmesi için devletin olumlu davranış içinde olması yani sosyal görevlerini yerine getirmesi gerekmektedir.
Aktif Statü Hakları (Acttive status rights)
Jellinek'in sınıflandırmasındaki son grupta yer alan aktif statü hakları diğer gruplardan oldukça farklıdır. Bir hakkın aktif statü hakkı olmasından bahsedebilmek için kişilerin devlet yönetimine katılması gerekmektedir. Daha özel hakları içerisine alan bu grup haklara katılma hakları, siyasi haklar da denmektedir.
Seçme seçilme hakkı, dilekçe hakkı gibi haklar aktif statü haklarından sadece birkaçıdır. Yani kişilerin devlet yönetimine katılabilmesini sağlayan her türlü hak aktif statü hakları grubuna dahil olacak nitelikte bir haktır.
Yorum Gönder