Milletvekilliği Düşme Nedenleri

Milletvekilliği nedir ? Milletvekilliği düşme halleri. Milletvekilliği düşme nedenleri. Milletvekilliği düşmesine itiraz. Milletvekilliği şartları nelerdir ? Milletvekili sıfatının düşmesi.

Yapılan oylamalar sonucunda, halk tarafından meclise seçilen, halkın temsilcisi olan kişiye milletvekili denir. Bir şekilde ülkemizin gündemindeki yerini korumayı başaran milletvekilliği meselesinde, düşme hallerinden bahsetmek gerekir.

Milletvekilliğinin düşmesi, yasama dönemi hali hazırda devam ederken, vekilin kendi iradesiyle veya meclis iradesiyle, milletvekilinin görevinin sona ermesidir. Milletvekilliğinin düşme halleri Anayasamızda düzenlenen bir husustur. 1982 Anayasası 84.maddesi şu şekildedir :

Madde 84 – (Değişik: 23/7/1995-4121/9 md.) 

İstifa eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesi, istifanın geçerli olduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık Divanınca tespit edildikten sonra, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunca kararlaştırılır. 

Milletvekilliğinin kesin hüküm giyme veya kısıtlanma halinde düşmesi, bu husustaki kesin mahkeme kararının Genel Kurula bildirilmesiyle olur. 

82 nci maddeye göre milletvekilliğiyle bağdaşmayan bir görev veya hizmeti sürdürmekte ısrar eden milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, yetkili komisyonun bu durumu tespit eden raporu üzerine Genel Kurul gizli oyla karar verir. 

Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içerisinde toplam beş birleşim günü katılmayan milletvekilinin milletvekilliğinin düşmesine, durumun Meclis Başkanlık Divanınca tespit edilmesi üzerine, Genel Kurulca üye tamsayısının salt çoğunluğunun oyuyla karar verilebilir.

Bu maddeden önemli sonuçlar çıkmaktır. Maddenin başlığı da milletvekilliğinin düşmesidir. Bu maddeyi referans alarak milletvekilliğinin düşme hallerini aşağıdaki gibi belirtmek mümkündür.

1) İstifa

84.maddenin ilk fıkrasında da belirtildiği gibi, milletvekilleri kendi iradeleri ile istifa etmek suretiyle görevlerini bırakabilirler. Bu hal milletvekilliğinin düşme hallerinden birisidir. Burada önemli olan husus istifanın, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlık divanınca geçerli olduğunun tespit edilmesidir.

2) Kesin Hüküm Giyme ve Kısıtlama Kararı

Anayasamızın 84.maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen hallerdir. Kesinleşmiş olan hüküm giyme ve kısıtlama kararlarının Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kuruluna bildirilmesi ile, milletvekilliği sıfatı kendiliğinden düşmektedir, yani herhangi bir oylama yapılmasına gerek yoktur. 1995 yılında yapılan değişiklikten önce, bildirimin ardından oylama yapılması gerekiyordu.

Kıymetli hocam Kemal Gözler'in Türk Anayasa Hukuku Dersleri adlı kitabında da belirttiği gibi, kesin hüküm giymeden ne anlaşılacağı belirli değildir. Burada dikkat edilmesi gereken husus, milletvekilliği seçilmeye engel bir suçtan hüküm giymek olmalıdır.

3) Milletvekilliği ile Bağdaşmayan Bir Görev veya Hizmeti Sürdürmekte Israr Etme

84.maddenin üçüncü fıkrasında bu konu açıklanmıştır. 84.madde de belirtildiği gibi, milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görev veya hizmeti anlamak için Anayasamızın 82.maddesine bakmak gerekmektedir.

Anayasamızın 82.maddesi şöyle demektedir : 

3. Üyelikle bağdaşmayan işler 

Madde 82 – Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Devlet ve diğer kamu tüzel kişilerinde ve bunlara bağlı kuruluşlarda; Devletin veya diğer kamu tüzelkişilerinin doğrudan doğruya ya da dolaylı olarak katıldığı teşebbüs ve ortaklıklarda; özel gelir kaynakları ve özel imkanları kanunla sağlanmış kamu yararına çalışan derneklerin ve Devletten yardım sağlayan ve vergi muafiyeti olan vakıfların, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile sendikalar ve bunların üst kuruluşlarının ve katıldıkları teşebbüs veya ortaklıkların yönetim ve denetim kurullarında görev alamazlar, vekili olamazlar, herhangi bir taahhüt işini doğrudan veya dolaylı olarak kabul edemezler, temsilcilik ve hakemlik yapamazlar.

 Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, yürütme organının teklif, inha, atama veya onamasına bağlı Resmî veya özel herhangi bir işle görevlendirilemezler. (Mülga ikinci cümle: 21/1/2017- 6771/16 md.) 

Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği ile bağdaşmayan diğer görev ve işler kanunla düzenlenir.

Yetkili komisyonca bu hallerin tespiti üzerine gizli oylama yapmak suretiyle milletvekilliği sıfatı düşürülebilecektir. 

4) Devamsızlık 

Milletvekillerinin, maddedeki sınırlar dışında kalarak devamsızlık yapmaları da düşme halidir. 84.maddenin dördüncü fıkrasına göre, milletvekilleri özürsüz veya izinsiz olarak 1 ay içindeki toplam beş birleşim gününe katılmaz ve bu durum yetkili komisyon tarafından tespit edildikten sonra Genel Kurul'da oylama yapılarak gereken çoğunluğun sağlanması üzerine, milletvekilliği sıfatı düşecektir.

5) Cumhurbaşkanı Seçilme

Anayasamızın 101.maddesinin dördüncü fıkrasında belirtildiği üzere bir milletvekilinin cumhurbaşkanı seçilmesi halinde, milletvekilliği sıfatı düşecektir, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erecektir. Bu halde meclisin ekstradan oylama yapmasına gerek yoktur.

Madde 101/4

Cumhurbaşkanı seçilen milletvekilinin Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği sona erer. 

6) Cumhurbaşkanı Yardımcısı veya Bakan Olarak Atanma

2017 referandumu ile yürürlüğe giren bir haldir. Bu husus Anayasamızın 106.maddesinde düzenlenmiştir. Yapılan değişiklikle beraber 106.maddenin dördüncü fıkrası şöyle demektedir:

Madde 106/4 

Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olanlar arasından Cumhurbaşkanı tarafından atanır ve görevden alınır. Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar, 81 inci maddede yazılı şekilde Türkiye Büyük Millet Meclisi önünde andiçerler. Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırlarsa üyelikleri sona erer.

Maddenin lafzından da kolaylıkla anlaşılacağı üzere milletvekilleri cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanırsa, milletvekilliği sıfatları düşecektir.